Taalbewust

Wel eens over nagedacht? Hoe taalbewust je bent? Maar wat is dat eigenlijk, taalbewust?

Met taalbewust wordt bedoeld dat je weet hoe je je communicatie zo inricht dat je gebruikte taal voor eenieder begrijpelijk is. Welke woordkeuze, zinskeuze, zinsbouw gebruik je tijdens het communiceren? Denk je daar wel over na? Zou je daarover moeten nadenken?

Hoe taalbewuster je communiceert, hoe gerichter je communicatie is. Het is niet van belang om een taalfreak te zijn, verstand te hebben van taal, of van vreemde talen. Van belang is, om taalbewust te zijn of te worden, dat je aandacht besteedt aan je taalgebruik tijdens het communiceren. Schriftelijk dan wel mondeling.

Nu is het zo dat de term taalbewust steeds vaker gerelateerd wordt aan onderwijs. Als je daarover nadenkt, is dat niet onlogisch. Tijdens het lesgeven is het voor de docent van belang dat gesproken of geschreven communicatie doelgericht is, en duidelijk is voor beide partijen (ontvanger en zender). Taalbewust onderwijs is een term die geenszins nieuw is, maar wel een vernieuwend taalproces inhoudt binnen vakinhoudelijke lessen in het middelbaar of hoger onderwijs.

Laat ik stellen dat een docent die naast het geven van vakonderwijs ook aandacht wil besteden aan taalvaardigheid in zijn/haar lesdidactiek, een taalbewuste docent is. Maar hoe laat een docent naast vakinhoud ook taal een rol spelen in zijn les?

Wil je meer weten hierover? Bekijk dan dit filmpje met heldere uitleg over taalbewuste didactiek: Taalontwikkelend lesgeven.

Wie wil er op vakantie?

‘Met vakantie gaan’ is wat we allen willen. Vaak zelfs. Ooit in het verleden, was ‘met vakantie gaan’ voor nette mensen. ‘Op vakantie gaan’ : dat doen we nu allemaal. Of, in deze tijden minder, omdat thuisblijven wordt aangeraden.

Laatdunkend werd er gedacht in, pak ‘m beet de decennia voor de jaren zestig, als mensen aankondigden ‘op vakantie’ te gaan. Ten eerste was met vakantie gaan voor mensen uit de hogere klassen. Die mensen hadden tijd en geld om met vakantie te gaan. Ten tweede gingen deze zelfde klasse ‘op reis’, om dezelfde reden.

Als iemand aankondigde op vakantie te gaan, werd er door de kosmopolieten op ze neergekeken. Op vakantie is een verhaspeling van ‘op reis’ en ‘met vakantie’ gaan. Het gemene volk wist niet hoe om te gaan met de stijl behorend bij het nieuwe, misschien onwennige gebruik om vakantie te vieren. Het taalgebruik weerspiegelde dat haarfijn, althans, dat vond de hogere klasse.

Steeds meer is op vakantie gaan, op reis gaan of met vakantie gaan een gemeengoed geworden. De taal die daarvoor gebezigd wordt, maakt allang niet meer uit. Man en vrouw werken hard en verdienen vakantie. Of ze dan op reis gaan, met vakantie, of op vakantie, vinden we minder interessant.

Taal reflecteerde ooit status, net als met vakantie gaan. Nu we overal heen reizen, ontmoeten we mensen uit andere culturen. Die mensen brengen we mee naar huis en diezelfde mensen proberen onze taal machtig te maken. Taal- en stijlfouten ontstaan maar de boodschap komt in vele gevallen toch over. Dat is niet geheel onbelangrijk. Daarbij komt dat status bepalen onder verschillende culturen niet meer van deze Westerse tijd is.

Laten we op vakantie blijven gaan, of op reis, en dat toegankelijk houden voor iedereen. Voor iedere kosmopoliet, wereldburger. Zodra de huidige situatie het weer toelaat.

Een gedicht verandert je leven

Een gedicht verandert je leven. Of juist niet. Soms hoop je dat een gedicht iets in jou verandert, maar dat doet het niet (altijd). Je blijft hopen. Je blijft het opnieuw lezen. Het gaat moeizaam. Verandert er al iets? Misschien in heel kleine stappen. Verandering vindt meestal plaats in kleine stappen. Gedichten zijn misschien dan toch ergens goed voor? Voor verandering. Waarom zou je eigenlijk een gedicht lezen? Het is leuker een artikel te lezen over een onderwerp dat je interesseert. Toch? Dat gaat sneller en je weet direct wat je er aan hebt, of niet aan hebt. Tijdens het lezen van een gedicht moet je nadenken. Wat bedoelt de dichter? En soms begrijp je er niets van. ‘Weg met die onzin!’, is je reactie. Je hebt nagedacht en het leverde niets op. Maar, lezen van fictie vergt meer van je hersenen dan lezen van non-fictie. Fictie: boeken en gedichten. Non-fictie: een boek over een specifiek onderwerp uit de wetenschap, een krantenartikel, een artikel voor je werkveld of studie. Van non-fictie leer je misschien veel over je vakgebied.

Inderdaad: van een non-fictieboek leer je veel. Over een bepaald onderwerp. Van het lezen van fictie leer je gevarieerde woorden. Je leert woorden op een creatieve manier gebruiken. Bovendien worden tijdens het lezen van fictie andere delen van je hersenen geactiveerd. Cognitieve capaciteiten worden actief gebruikt en het is goed voor het mentale welzijn.

Dichtregels op muur van een gebouw in Rotterdam: “Als iedereen ergens anders vandaan komt, is niemand een vreemde”

Wil je leren helder te schrijven? Lees fictie. Je leest woorden die op een creatieve manier gebruikt worden in de tekst. Je zet de tekst om in je hersenen als behapbare blokken begrijpelijke tekst. Als je dit vaak doet, word je ook creatiever met complexe gedachten structureren op papier. Originele gedachten verwoorden in originele teksten.

Schrijfkunst

Natuurlijk schrijven

Hoe schrijf ik op een natuurlijke, vanzelfsprekende manier? In je eerste zin schrijf je een paar woorden die samenvatten waarover je schrijft. Niet te lang! Je lezer moet zin hebben om de rest te lezen. Houd het leuk maar toch gewoon.

Je houdt een blog bij. Boven aan schrijf je: ‘Welkom op mijn blog’. Maar dit is niet wat de lezer aantrekt om door te lezen! Wat je wilt, is connecten met je lezer. Bedenk een conversatie die je met je lezer zou willen voeren. Waarover wil je het hebben zodat je schrijfwerk aan blijft trekken verder te lezen?

Schrijf over je interesse

Iedere post die je schrijft, heeft een onderwerp. Houd onderwerpen per blog gescheiden, want zo kun je per post dieper ingaan op een enkel onderwerp. Kies daarbij een onderwerp dat je interesseert, want dat geeft de beste optie om met passie te schrijven. Passie is ook een vorm van kunst. Schrijven is kunst. Zo heb je twee in één: schrijfkunst.

Posten om het posten?

Als je blogt, laat je je stem van binnen horen. Laat je stem schitteren, want nu heb je de mogelijkheid. Kies de juiste woorden en doe dit met zorg. Weet je niets meer te schrijven? Schrijf niet om de post vol te krijgen. Schrijven is de kunst van het weglaten. En je kunt je blog aanvullen met beeldmateriaal, dat tegelijkertijd je schrijfstem versterkt.

Schrijven om het schrijven is geen optie. Je stem van binnen stopt ook met praten als je hoofd leeg is. Met een leeg hoofd heb je weinig meer te schrijven.

Winterboeken

Lezen met gemak

Lees je nooit een boek? Waarom eigenlijk niet? Lees een chicklit en je vergroot je kansen op beter flirten. Lees een thriller en bedenk dat jij je nooit in zulke lastige situaties bevindt. Lees en jij doet er even niet toe (op social media wel). Lees een boek en doe inspiratie op voor wat dan ook. Kies een boek dat je aanspreekt.

Er is nooit een reden om niet te lezen. Je leest al in de supermarkt of op een website voor ticketverkoop. Je leest op nieuwssites, je leest blogs over de beste techniek voor het hooghouden van een bal of over de laatste ontwikkelingen van Amerikaanse sterren. Overal staan woorden en zinnen.

Tijdens het lezen van een boek ontsnap je even uit de dagelijkse sleur. Tv-kijken, Netflixen: tijdens het kijken ontsnap je ook uit de dagelijkse sleur. Maar tijdens het lezen van een boek zet je je hersens aan het werk en dat is een perfecte manier om je hoofd leeg te maken.

Een boek lezen kost energie en moeite. Meer dan een vluchtige blog of nieuwsbericht lezen. Leg de lat voor jezelf niet te hoog: als je geen boek wilt lezen, lees het dan niet. Want niets is funest voor je dan lezen omdat het moet. Maar zorg wel dat je blijft lezen. Ook al is het een blog over voetbal of een ander onderwerp dat je interesseert. En probeer dat dan dagelijks te doen. Want overige dagelijkse sleur ligt iedere dag weer op de loer.

Taal is muziek, taal is wiskunde

Taal is muziek, taal is wiskunde?

Muziek. Twee regels: in taal zit een ritme, een regelmaat, net als in muziek. Taal is het toepassen van regels, net als bij wiskunde. Luister je veel naar muziek? Dan heb je een grote kans taal goed te beheersen. Ben je goed in wiskunde? Dan ook heb je een grote kans taal goed te kunnen beheersen. Want taalbeheersing is voor een groot deel niet meer dan regels toepassen. Hoe moeilijk kan het zijn?

Nu ben ik van het muziek maken, maar niet van de wiskunde. Deze laatste vind ik abstract. Ik zie cijfers, en geen letters. Samen vormen ze voor mij geen geheel. Ze volgen elkaar niet met een vloeiende regelmaat op.

Bij muziek vind ik dat dat wel het geval is. In de muziek volgen noten of tonen elkaar op zodat ze een mooie sound geven. Een mooi geluid. Als de verkeerde tonen elkaar opvolgen, wil je je hoofd wegdraaien. Dus de noten moeten wel kloppen. Ze vormen een geheel.

Zo is dat ook met letters en woorden. Ze moeten kloppen, een geheel vormen om een bericht zo vloeiend mogelijk over te brengen. Klopt de vorm niet, dan komt het bericht niet over. Net als bij muziek. Je draait je hoofd achteloos weg en binnen een tel ben je vergeten wat je gelezen hebt. De samenhang ontbrak. Helaas.

In de wiskunde moeten de regels kloppen voor een juiste uitkomst. En bij het schrijven, draag je iets uit. Het moet kloppen. Eén en één is twee. Dus denk eens aan muziek of wiskunde bij het schrijven. Het kan, en dan klopt het.

Hoe lezen je dagelijks leven beïnvloedt

Veel lezen beïnvloedt je woordenschat. Het breidt je woordenschat uit. Veel lezen is niet hetzelfde als veel boeken lezen. Maar bewust lezen, of dat een boek is of een reclamefolder of een tijdschrift, heeft een positieve werking op je woordkennis. Je hoeft niet per se een goede lezer te zijn om woordkennis op te doen. Woorden in context lezen is een doelgerichte manier van woorden leren die voor elk persoon van elk niveau effectief kan zijn.

Lezen is niet alleen boeken lezen. Lezen is beleven met woorden.

Taal en emotie

Emoties bestaan in vele vormen. Maar in de basis zijn ze gelijk. Je hebt een gedachte, er volgt een fysieke verandering en daarna volgt een reactie. Heel gewoon.

Die gedachte kan van alles zijn: je vindt iets mooi of lelijk. Je vindt een andere persoon (on)aantrekkelijk. Je vindt eten lekker of vies. Er zijn vele gradaties van deze emoties. Of je een persoon aantrekkelijk vindt of niet, geeft een fysieke verandering. Waarop een reactie volgt.

Met taal druk je een emotie uit. In de basis is dit altijd het geval. Emotie hoeft niet gecompliceerd te zijn, en zo is dat met taal ook.

Taal is emotie

Met taal druk je emotie uit. Dat wil niet zeggen dat je ingewikkelde gevoelens en gedachten moet verwoorden als je je emotie wilt uitdrukken. Taal kan ook non-verbaal zijn. Emotie kan non-verbaal zijn. Taal is emotie, kort gezegd. Met taal wil je een boodschap overbrengen naar de buitenwereld. Als je dat non-verbaal doet, breng je ook een boodschap over. Soms werkt dat het beste voor je.

Soms wil je je boodschap met woorden overbrengen. Je zoekt naar het juiste woord en bedenkt dat je het juiste woord niet hebt. Niets aan de hand. Houd je taal, verbaal of non-verbaal, zo duidelijk en gewoon mogelijk. Dan komt de boodschap het beste over.

Wil je beter worden in je boodschap overbrengen met woorden? Dan is veel lezen en ook luisteren een mogelijkheid om dit te realiseren. Luisteren naar podcasts, nieuwsberichten, of zelfs muziek helpt ook!

Emotie is niet altijd moeilijk. Taal hoeft dat ook niet te zijn.

Hoe ziet jouw boekenplank eruit?

Wie heeft er nu nog een boekenplank aan de muur? Sommige mensen vinden het interessant om een gevulde plank of zelfs boekenkast te hebben, zonder dat ze de boeken die de plank vult, ooit hebben gelezen.

Als je dan geen boek leest, lees je misschien wel je Whatsappjes. Dat is ook lezen. Of je leest de voorpagina van een nieuws-app. Ook lezen. Of de toelichting op een pak melk. Iedere dag lees je wel iets, toch? We maken ons druk over het leesgedrag van de homo sapiens van deze eeuw. Of, het niet-leesgedrag.

Lezen vergt concentratie en rust. Twee dingen die lastig zijn met vele afleidingen om je heen.

Toch is bewezen dat lezen goed is voor je hersenen. Je hersenen worden er sterker van, slimmer, sneller. Lezen verkleint de kans op dementie op latere leeftijd, en het verbetert je empathisch vermogen (wie wil dat nou niet?) (bron: realsimple.com).

Konden we alle linkjes naar artikelen die we ontvangen per social media, maar op de boekenplank tentoonstellen! Wat zou die plank opeens gevuld zijn. Het is niet zo dat het leesvolume uit staat, maar dat het op een lager niveau staat. Laat het volume weer wat toenemen. Doe het voor je hersenen, want die hebben het nodig. Zeker als je straks 80 bent.

Music

Een Engelstalige kop voor deze post. ‘Music’ klinkt in het Engels swingender dan in het Nederlands. Dan wil ik niet aangeven dat Nederlandstalige muziek niet swingend is. Toch, bij het Engelse woord ‘music’ denk ik persoonlijk eerder aan soul, funk. Zwoele, zwetende soul & funk. Funk waarbij de artiest van binnen duidelijk uit zijn dak gaat, en uiterlijke kenmerken daarvan vertoont. Funk die je voelt, in iedere cel van je lichaam, de soul die daarbij de woorden representeren die je in het dagelijks leven niet gebruikt. Aan één woord soul heb je al genoeg om het te voelen. Dat heeft voor mij te maken met uitspraak, tonen, ingelegde emotie, stem, en ga zo verder. Het is altijd lastig de juiste soul of funk op het juiste moment op te zetten, want het moet kloppen. Kloppen met de dag van de week, in de maand, het jaar en dan nog je innerlijke ik.

Vreemde eend hier is een live optreden. Je hebt een kaartje gekocht voor een live optreden en dan moet die dag in de week, maand en jaar wel kloppen, en ook overeenkomstig zijn met je eigen ik. Omdat je al enige dagen of weken hebt om je voor te bereiden op het bijwonen van het optreden, komt het uiteindelijk toch goed. Hiermee bedoel ik niet dat je hele dagen bezig bent met je voorbereiden op een optreden van een paar uur, maar ergens in je hoofd danst het idee rond.

Wat een relaxed gevoel. En dat allemaal door één Engels woord.

Ryan Shaw _ show
Ryan Shaw – Funk, Soul, and a little bit of Rock